|
Yazın
dünyamıza üç kitapla girdiniz. Bu, belli bir
birikiminiz olduğunu gösteriyor bize. Yazın serüveni herkes
için farklı ilerler. Sizin serüveniniz nasıl başladı?
Kafanızda hiçbir kitap kurgusu, kitap düşüncesi yoksa
ve bir şeyler karalayayım, bakayım ne çıkacak diye yazmaya
girişmişseniz bu sonsuz bir boşluktur her şeyden önce.
Hiçlik gibi. Bembeyaz, çıplak bir kağıt parçasının
karşısına geçmek ilk önce
ürkütücüdür. Tüm çelişkilerinizin,
korkularınızın karşı konulmaz hücumuna uğrarsınız. O size, siz ona
direnirsiniz, ilk başta. Aşılması zor bir şeydir. Ve bu yazma macerası
kuru, çıplak, yankısız, uzak ve geleceksizdir. Böyle bir
yazının karşısına oturabilmek için yazdığınızdan daha
güçlü olmanız gerekir. Bir bilinmeze doğru yol
alırsınız. Yazma edimi ilerledikçe kitap gelişir, kendi
yazgısını, kendi yönünü çize çize ilerler.
İlk kitabım “Volga Hüznü” böyle oluştu.
Rusya seyahatim boyunca tuttuğum notlardan, günlüğümden
yola çıkarak... Hadi bakalım, yaz da görelim neler
yaptığını dercesine, adeta kendimi tehdit edercesine yazmaya giriştim.
O dönemde hiç güvenim yoktu kendime. Birden kendimi
topladım. Bugün yazmıyor olmaktansa, bugün cesurum diyebilmek
için diye kendime komut verdim. Yazdığım ilk cümlenin
peşinden koştum.
 “Duyuyor
musun Kalbim?” adlı kitabınız İspanya’da bir gezi
sırasında... Bizi alıp İspanya iç savaşının ortasına
bırakıveriyor. Çok etkileyici bir anlatımınız var. Neden İspanya
ve neden iç savaş?
İspanya’da aldığım dil eğitimi boyunca, İspanya iç
savaşının o ülkede açmış olduğu yaraya yakından tanıklık
etmiştim. O devrin toplum üzerindeki etkisini hem derslerde
işliyorduk, hem de toplumun içine karışınca hissedebiliyordunuz.
Ders aralarında, kafelerde yaşlı savaş mağdurları ile karşılaşıp
konuşuyorduk. O konu üzerinde iyice yoğlaşmak istedim. Kitaplara
sarıldım. Böylece “Duyuyor musun Kalbim?” kitabım
oluştu.
Sanat tarihinde belirli bir yeri olan Picasso’nun, ünlü
‘Guernica’ tablosundan yola çıkarak İspanya
iç savaşını anlatmak istedim. Bu tablonun
parçalanmışlığını kavramaya, ana izleklerini yakalamaya
çalıştım. Gerek ‘Guernıca’ tablosunun
bütününde, gerekse bölük
pörçük parçalarında işime yarayacak her
türlü malzemeyi toplamaya giriştim. Bunu yaparken İspanyol
halkının iç savaşta yaşadığı acıları, savaşın kendisini, savaşın
yarattığı dehşeti, bir halkın direnişini anlamak ve anlatmak istedim.
Görkemli görünümünü ardında ayrıntılı,
belirleyiciliğinin yanında karmaşık, ilk izlenimde kolay kolay kendini
ele vermeyen ‘Guernıca’, beni kendinin tutsak seyircisi
yapmıştı sonunda. Karşımda ölçülebilen boyutlu,
işlenmiş, sonsuza dek bölünebilir bir resim vardı. Ben ise
ölçülmeyen, boyutsuz, bölünmez duygu
yoğunluğum ve hüznümle baş başaydım.
 “Volga
Hüznü” adlı kitabınız, St. Petersburg’dan
başlayıp Volga üzerinden Moskova’ya doğru bir geziyi anlatır
gibi; ancak sıradan bir gezi kitabı değil bu. Bir yandan gezilen yerler
anlatılırken, bir yandan da Tolstoy’a , Gogol’a,
Puşkin’e de uzanıyor. Zamanın ve edebiyatın içinde gezinir
gibisiniz. Bu kitabın oluşumunu bir de sizin ağzınızdan dinleyelim.
Malraux her kitap bir otobiyografidir der. Her yazar kendi hayat
deneyiminden yola çıkmadan yazamayacağına göre, her yazar
yapıtına kendi kişisel izlenimlerini yansıtacaktır. Romanın
çıkışındaki temel metaforun yolculuk olduğunu roman
kuramcılarının hemen hepsi şu ya da bu şekilde dile getirmişlerdir.
Yeni çağın bireyi gelişen, değişen, büyüyen,
olgunlaşan birey olarak görülmektedir; o artık temel bir
özellikle belirlenmiş tek boyutlu, değişmez bir kişilik değildir.
Kısaca yaşam ve yaşamla gelen her şey bir kişisel yolculuktur. Buna
okumak da dahildir. Okur kitabı bitirdiğinde değişmiş sayılır. Okumak
ta her türlü değerlendirmeyi, hatta hesaplaşmayı
içeren bir değişim süreci, bir yolculuktur. Bu yolculukta
yazar ve okur tam anlamıyla birer yoldaştır. Her yapıtta yazarın
yaratıcılık serüveni ile okurun okuma yolculuğu birbirini takip
eder.
Tüm yolculuklar kendi içimize yaptığımız yolculuklara
dönüştüğünde daha anlamlı, bir o kadar da
zenginleştirici ve öğretici olmazlar mı? Gezdiğim topraklardan
yansıyan görüntüler eşliğinde, o coğrafyadan
etkilenimlerim, ülkelerinin tarihini sorgulayan büyük
ustaların, Puşkin’in, Tolstoy’un , Gogol’un ve
Dostoveyski aracılığı ile o tarihi anlamaya çalıştım.
Böylece zengin edebi göndermelerle yüklü bir edebi
serüvene yol aldım.
 “Her
şey sanki bir eski zaman düşünde şimdi” adlı
kitabınızda kendi öykünüzle anneannenizin yaşam
öyküsü harmanlamışsınız. Alttan bir de aşk acısı
görülmekte. Bu kitabı da biray açalım mı?
“Aşktan geriye hiçbir şey kalmıyor, anılar bile”
diye düşünür Marguerıte Duras. Yaşamı yaşandığı
biçimiyle yansıtmanın zorluğu beni düşsel bir sevgiliyi
kurgulamaya itti. Bu düşsel sevgiliye anneannemin yaşam
öyküsünü anlatıyorum. Bunu iki nedenle yaptım.
Kaleme aldığım yaşam öyküsü 1950- 1960’ların
yoksul İzmir Yahudi cemaatinden kesitler taşıyordu. Bu
hüzünlü tabloyu araya bir aşk teması yerleştirerek
hafifletmeye çalıştım. İkincisi bu düşsel sevgili ile
hiçbir ilişki gerçekleşmez. Yaşanmayan, yalnızca
düşlenen bir aşktır bu. Yaşanmamışlığı ile böylece aşk ta
kutsallaşır. Oysa alt motifte, yaşanmış ve yıpranmış bir aşk vardır.
Aşk yıpransa da , mutsuzluk verse de kaçınılmaz olandır. Gerekli
olandır. Sevmek, kaçınılmaz olduğu kadar olanaksızdır da.
Bağımsızlığına düşkün, toplumun kendisine biçtiği
kişiliği kabullenmeyen, kendine ait bir hayat parçasına sıkıca
sarılmış, kısaca kendi olma savaşını veren bir kadın tipi
canlandırılır. Ben –anlatıcı, kendini... ‘Tecavüz
ediyorum düşlerimde sevgilime. Ne de olsa “taşaklı
kadınım” ben, diye tanımlar. (S 87) Sayfa 88 de Sandra Gilbert ve
Suzan Gubar’ın “The mad women in the Attic” adlı
yapıtına değinilir.
Anneannenizin yaşamı gerçekten çok ilginç. Neden onu tek başına bir roman olarak düşünmediniz?
İnsan kalabalığından, uzun sürelerden, ayrıntılı mekan
betimlemelerinden kurtarmakla bir metni en yalın biçimiyle bir
yaşam kesitini vermeyi amaçladım. Her şeyi bilen ve gören
anlatıcının yerine çocukluğundan başlayarak büyüyen,
öğrenen, yaşayan ve yaralanan anlatıcıyı seçtim. Tüm
yaşanmışlıklar hep insanlara dair. Ne kadar büyürsek
büyüyelim o saf, biçare, habersiz çocuğun
sesini yitirmemek bizleri zenginleştirendir diye
düşünüyorum.
Geleneksel ve alışılagelmiş her şeyi bir yana bırakıp değişik bir
kurguya yöneldim. Yazı kimi zaman bir sessizlik, kimi zaman bir
yalnızlık, kimi zaman bir çığlık olur. Ama yazı her zaman bir
gizemdir. Ben de böylesi bir kurguyla bu gizemi yakaladığıma
inanıyorum.
Edebiyat dünyası da yaşam kadar sonsuzluğu ile bize sonsuz
olanaklar sağlar. Barthes’a göre iyi edebiyat metinleri
okuru kendinden geçiren metinlerdir. Bilinen kalıpları
altüst ederek, şaşırtan, sarsan, kişiyi kuşatan zevk metinleridir,
edebi metinler. St. Exupery’nin “Küçük
Prens”i Dostoyevski’nin “Beyaz Geceler”i ,
Richard Bach’ın “Martı”sı cılız cüsseleriyle
evrensel edebiyat tarihine geçtiklerine göre edebi bir
yapıtın değerinin onun cüssesiyle orantılı olmadığı anlaşılır.
Son değindiğimiz kitabınız romana geçişi mi muştuluyor bize?
İlk üç kitabım yazarlığa uzanan dolambaçlı bir
yoldan geçmem ve kendi çizgimi bulabilme girişimimdi
diyebilirim. Zaman ne getir bilemiyorum.
Yazın
dünyasında yeni bir sessiniz. Kitaplarınınız bir arayış
içinde olduğunuz izlenimini veriyor. Bundan sonraki
çalışmalarınız neler olacak?
Orhan Peker ‘Ressamın paleti kurumamalı’ dermiş. Bence bu
söz tüm sanat dalları için geçerli. Bugün
geldiğim çizgiyi yok sayarak, çıktığım yolda yeniden
doğmak için yazıya sıkı sıkıya sarılmam gerektiğini biliyorum.
Kitaplarımı oluştururken araştırmacı yazarlığın büyüsüne
kapıldım. Bu çizgide ilerleyeceğimi söyleyebilirim. Bizim
gibi as okuyan toplumlarda okuyucuya, yol açan bir bakış
açısı kazandıran okuyucuya okurken bir şeyler ekleyen, Turgay
Gönenç’in de savunduğu gibi ‘okuyucuyu yazının
karşısında edilgen değil,
etken bir okur oluşturmak’ düşüncesine katılıyorum.
Üç kitabın ayrı ayrı yazılış aşamasında neler yaşadınız? Nasıl bir iç yolculuğunuz vardı?
Herkes gibi ben de çok otel gördüm hayatımda,
birçok, pek çok otel; kentten kente, ülkeden
ülkeye. Yazmak için bir otel odasını seçmekle
başladı her şey. ‘Ev yaşamına’ sırt çevirmek kolay
olmasa bile, bunu bile isteye seçmek yazma eyleminin bendeki
tutkusunun dışavurumuydu. Yazma ediminin olmazsa olmaz koşuluydu.
‘Duyuyor musun kalbim?’ kitabımdan bir alıntı daha
açıklayıcı olacak sanıyorum. ‘Kaybolmak ve yol almak.
Kaybolmak ve yolculuk. Kaybolmayı bu kez başarabilirsem! Yalnızca
çekip gitmek... Çekip gitmek kendi kendimden,
ülkemde olmaya yargılı olduğum insandan uzaklaşmak... Bir kez
olsun yaşama karışmak.’
Nasıl yazıyorsunuz?
Okumak yalnızlıktır. Yazmak daha koyu bir yalnızlıktır. İnsan yalnız
başına okur, bir başkasının yanında bile. Oysa yazmak eyleminde yazar
tüm dünyanın yalnızlığına kuşanır. Her yere yalnızlık
sinmiştir; her yeri kuşatmıştır. Aynı zamanda yazmak disiplindir.
Gözyaşıdır yazmak. Yazı yaşamın ta kendisidir. Yazı kendinle
hesaplaşmaktır. Kendiyle kapışmaktır. Yazmak?...Yapamam...İtiraf et
kendine yazamıyorsun derim kendime. Sorular sorar, cevaplar
üretirim. Ve birden oturup yazar bulurum kendimi. İşin en
korkunç yanı da budur. Kendi yeterliliklerim ve
yetersizliklerimle baş başayımdır. Yazın hayatımın kökü bu
gel-gitlere uzanıyordu. Yazın serüveninin derinliklerinde kör
karanlığa yakalanıyordum. Ya kör olacaktım ya da aydınlığa
kavuşacaktım.
Hangi edebiyatçılardan etkilendiniz?
Edebiyatı sevmek annelik duygusu ile eş anlam taşıyor benim
için. Nasıl ki bir anne çocuklarından her birine aynı
sevgiyi, aynı özeni gösterirse ben de tüm edebiyat
yapıtlarını aynı ölçüde seviyor , onları
okudukça da onlara bağlandığımı görüyorum. Kitaplar
benim
sevgili çocuklarım, yazarlar da sevgililerimdir.
Anneannenizi anlattınız kitabınızda anneannenizi işlerken neler hissettiniz?
Bir gün annem Cuma akşam duasından evvel havrada toplumuna hizmet
eden kişiler adı altında yedi dakikayı geçmeyen konuşmaların
yapıldığını, o hafta da anneannem hakkında bir konuşma yapılacağına
haber vermişti. Çok büyük bir hevesle bu konuşmayı
dinlemeye gittiğimde büyük bir hayal kırıklığı yaşadım.
Konuşan kişi Ankara’dan gelmiş, İzmir Yahudi cemaatine sonradan
katılmış, anneannemi pek tanımadığı gibi birkaç derleme bilgi
ile anneannem hakkında konuşuyordu. Anlattığı kişi anneannem değildi. O
günlerde içimdeki o isyan beni bu kitabı yazmaya iten
nedendir. Anneannemi ancak ben anlatabilirdim. İkinci bir nokta da,
toplumu için fedakarca çalışmış, hayatını toplumuna
adamış bu koca yürekli kadını toplumu çok çabuk
unutmuştu. Ölümünden yirmi üç yıl sonra onu
yaşatmayı kendime borç bildim.
 * Raşel Rakella Asal'ın "Volga Hüznü" adlı
yapıtını arkadaşımız Hülya Soyşekerci,
şubat sayımızda sizler için irdeledi ve bir inceleme yazdı. http://www.dergi.havuz.de/subat/hulyasoysekerci.htm
 Raşel Rakella Asal Kimdir?
1949’da İzmir’de dünyaya geldi. 1969’da İzmir
Amerikan Kız Koleji’ni bitirdi. 1969’da İngilizce ve
Fransızca dillerinde "Ülkesel Turist Rehberlik Kokartı"nı aldı.
Lozan’da “Diavox Institut Moderne de Langues”,
Paris’te “Cours de Civilisation Française de la
Sorbonne”, Besançon’da “Universite de
Frache-Comte Cours de Français”, Royan’da
“Centre Audiovisuel de Royan pour l’etude des
Langues”da kurslara devam etti. Besançon’da sanat
tarihi derslerine, Paris’te Louvre Müzesi’nin sanat
tarihi seminerlerine katıldı.
1992’de
Besançon’dan Fransızca "Yeterlilik Sertifikası",
1995’te İspanya’nın Salamanca kentinde "Escuela
Salmantina de Estudios İnternacionales" dan"İleri Düzey
İspanyolca Belgesi" aldı.
1997-2000 yıllarında Ankara’da Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik
Vakfında yazarlığa hazırlık, uygulamalı yazarlık, yazın-felsefe
ilişkisi seminerlerine katıldı. İki çocuk annesi olan yazar,
çalışmalarını İzmir’de sürdürmektedir.
|
